Παίρνοντας αφορμή από ένα διάσημο βιβλίο* του José Saramago (Βραβείο Νόμπελ για τη Λογοτεχνία), σας καλώ να αναρωτηθείτε: τι θα συνέβαινε εάν, ξαφνικά, ο καφές εξαφανιζόταν από τον κόσμο; Μοιάζει με μια κάπως σουρεαλιστική ερώτηση, αλλά προσπαθήστε να φανταστείτε για μια στιγμή τι θα συνέβαινε εάν αυτό συνέβαινε πραγματικά.
Οι ημέρες μας στη μετά καφέ εποχή
Το πρώτο απτό σημάδι της «απουσίας του» θα φανεί προφανώς κατά το πρωινό ξύπνημα. Δεν θα υπάρχει καμιά φιλτραρισμένη μόκα, κανένα άρωμα που να γεμίζει την κουζίνα μας και τα άλλα δωμάτια, ενώ δεν θα έχουμε ξαναδεί ποτέ ξανά τόσο χλωμό το γάλα. Περιττό θα είναι να τρέξουμε στο πρώτο μπαρ, αφού ούτε εκεί θα υπάρχει καφές.
Από τη μία πλευρά του πάγκου οι άνθρωποι φαίνονται ζαλισμένοι, νυσταγμένοι και ψελλίζουν μια παραγγελία στον μπάρμαν: «Θα ήθελα έναν…Εε… Δεν ξέρω. Τι θα μου συστήνατε για να ξυπνήσω λίγο;» «Ένα ωραίο ζεστό τσάι, τι λέτε;» Η αμηχανία και η απελπισία αρχίζουν να επικρατούν στον αέρα του μπαρ, καθώς και σε όλες τις καφετέριες του κόσμου… Πέρα από τα μπαρ, η κατάσταση είναι πάνω κάτω η εξής: «Θα βρεθούμε σήμερα για έναν καφέ; Πρέπει να σου πω κάτι απίστευτο!» «Ναι, οκ, να συναντηθούμε, αλλά ο καφές δεν υπάρχει πια, το ξέχασες;
«Γι’ αυτό θα συναντηθούμε και θα πιούμε έναν χυμό, ένα λευκό κρασί, που ξέρω. Το σημαντικό είναι ότι θα βρεθούμε, έτσι;» «Όχι χυμούς. Είναι μόνο ζάχαρη. Και επίσης είμαι σε δίαιτα. Για το κρασί υποθέτω ότι θα αστειεύεσαι ή μήπως θέλεις να αρχίσεις να πίνεις στις τρεις το μεσημέρι;» Συνεπώς, αρχίζουμε να παρατηρούμε μια συλλογική νεύρωση.
Ξαφνικά ο κόσμος πλήττεται από μια καθολική «νοσταλγία»: μια αόριστη και απροσδιόριστη έλλειψη που κανείς δεν ξέρει από πού προέρχεται και γιατί; Μια έλλειψη που υπάρχει όμως. Ο καφές δεν υπάρχει πια και συνεχίζουμε να τον σκεφτόμαστε, ακόμα κι αν δεν θυμόμαστε το άρωμά του. Εν τω μεταξύ, έχει εκδηλωθεί μια επιδημία χασμουρητού που πηγαίνει από στόμα σε στόμα και κάνει τρεις φορές τον γύρο του κόσμου.
Ο καφές και το τέλος του κόσμου
Μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς τον καφέ, αν και μελαγχολικά. Αλλά για εκατομμύρια ανθρώπους η εξαφάνιση του καφέ αποτελεί πραγματικό δράμα ή μάλλον τραγωδία. Οι μικροί και οι μεγάλοι παραγωγοί του καφέ στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία θα χάσουν τη μόνη πηγή εισοδήματος και διατροφής τους.
Ένας περήφανος και αγροτικός κόσμος θα έρθει αντιμέτωπος με την αβεβαιότητα μιας πραγματικότητας χωρίς καφέ. Τα χωράφια θα εγκαταλειφθούν, πολλοί αγρότες θα μεταναστεύσουν και θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ άλλοι θα δοκιμάσουν τον δρόμο της επανακαλλιέργειας, δυστυχώς χωρίς επιτυχία.
Εκείνοι που καλλιεργούν καφέ γνωρίζουν χιλιάδες μυστικά ενός μόνο φυτού, αλλά δεν γνωρίζουν πολλά για άλλες γεωργικές καλλιέργειες και για την αγορά άλλων προϊόντων. Παρατηρείται μια πραγματική διάλυση του «Λαϊκού Καφέ», η οποία συμπαρασύρει όχι μόνο τους αγρότες αλλά και όλους τους παράγοντες της βιομηχανίας του καφέ, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών καβουρντίσματος που ειδικεύονται στη διαδικασία επιλογής και επεξεργασίας του, όπως η Danesi, οι οποίες βλέπουν τον καλό καφέ ως αποστολή ζωής, πολλών ζωών που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Ο καφές έχει εξαφανιστεί από τον κόσμο, και μαζί του ένας ολόκληρος κόσμος: ο κόσμος του καφές. Ωστόσο, κάποιος έχει επιβιώσει και προσπαθεί να βρει μια βιώσιμη εναλλακτική λύση.
Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες του καφέ έχουν διαφοροποιήσει τις δραστηριότητές τους και έχουν κάνει επενδύσεις εκατομμυριούχων για να μελετήσουν και να καταλάβουν ποιο ρόφημα θα μπορούσε να προσφερθεί στον κόσμο αντί του καφέ: ένα μείγμα με βάση το νερό και τεχνητά αρώματα που θυμίζει τόσο (λίγο) τον καφέ. Επειδή ο καφές θα έχει εξαφανιστεί, αλλά όχι η επιχείρηση, οι μέτοχοι και τα επενδυτικά κεφάλαια… Η ζωή πρέπει να συνεχιστεί, με ή χωρίς τον καφέ.
Απλά μια φαντασία;
Κι αν όλα αυτά δεν ήταν μόνο φαντασία; Σήμερα, όπως και χθες, πολλοί παραγωγοί του καφέ πιέζουν πολύ την παραγωγή τους για να μεγιστοποιήσουν την απόδοση, χωρίς να σέβονται τη βιοποικιλότητα.
Ταυτόχρονα, τα απτά αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής οδηγούν πολλές καλλιέργειες να είναι εκτεθειμένες σε πρωτοφανή φαινόμενα που αποδυναμώνουν τα φυτά και συχνά μειώνουν δραστικά την παραγωγή τους. Συνεχίζοντας έτσι, η τύχη του καφέ θα χαρακτηρίζεται από τις σκοτεινές αποχρώσεις μιας αργής και προοδευτικής μείωσης των καλλιεργούμενων ποικιλιών.
Ίσως το τέλος του καφέ να μην είναι κοντά, αλλά εάν υπήρχε ένας δρόμος να φτάσει εκεί κανείς πρώτα, να είστε σίγουροι ότι πολλοί παραγωγοί σε όλο τον κόσμο θα έπαιρναν αυτόν τον δρόμο με τη μεγαλύτερη ταχύτητα, ακόμη και αν δεν το θέλουν.
Μεγάλη διάρκεια ζωής για τον (ποιοτικό) καφέ
Υπάρχει μια δέσμευση την οποία η Εταιρεία μας έχει υλοποιήσει εδώ και χρόνια για να αποφευχθεί το σενάριο να βρεθούμε σ’ έναν κόσμο χωρίς καφέ: μια σειρά προγραμμάτων για να αποφευχθεί η οριστική εξαφάνιση κάποιων ποικιλιών/καλλιεργειών καφέ.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αναζητούμε παραγωγούς και κοινοπραξίες παραγωγών που είναι σε θέση να εγγυηθούν τα πρότυπα εργασίας και επεξεργασίας με πλήρη σεβασμό τόσο στις βιώσιμες καλλιέργειες όσο και στις τοπικές κοινότητες που ζουν χάρη στον καφέ.
Η Danesi προωθεί μέσω αυτών των προγραμμάτων μικρής αλυσίδας μια συνειδητή γεωργία, διότι γνωρίζει ότι ένας παραγωγός που «στραγγαλίζεται» από τη λογική της χαμηλότερης τιμής δεν έχει χρήματα να επενδύσει σε πιο βιώσιμες, ανθεκτικές και αξιόπιστες καλλιέργειες. Και όλα αυτά επειδή εμείς στην Danesi δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο χωρίς καφέ και τις πολλές ποικιλίες που τον διακρίνουν.
Ilaria Danesi
* Le intermittenze della morte, José Saramago, 2005
